Ապրիլի 9

6-րդ դասարան

  1. Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն հա­մապատասխան բառեր կամ
    բառակապակցություններ գրելով՝ նախադասություններ ստացի´ր:
  • Ե՞րբ ո՞վ որտեղի՞ց ինչպե՞ս ի՞նչ արեց:
  • Այսօր մենք դպրոցից արագ վազելով գնացինք տուն
  • Որտե՞ղ ինչե՞րը ինչպե՞ս ի՞նչ էին անում։
  • Բակում աղջիկները դանդաղ վազք էին անում
  • Ե՞րբ ովքե՞ր ի՞նչ արեցին ինչո՞ւ:
  • Գարնանը երեխաները ջրեցին իրար հովանալու համար:
  • Ինչի՞ց ի՞նչ անելով ո՞վ ո՞ւր ի՞նչ արեց։
  • Մի երեխա վախից վազելով գնաց տուն:
  • Ո՞վ ինչպե՞ս ո՞ւր ի՞նչ էր անում։
  • Տատիկը արագ տանը պատրաստում էր կարկանդակներ
  • Ինչպե՞ս ինչպիսի՞ ո՞ւմ ի՞նչ արեցի:
  • արագ վազելով Վահեյին գրկեց

3․ Նախադասությունն  ընդարձակի´ր երեք բառով:

  • Աղջիկը երգում էր։ Բարձրահասակ աղջիկը շատ գեղեցիկ երգում էր երգչախմբում
  • Առյուծը մռնչում էր։Հսկա առյուծը ուժեղ մռնչում էր կենդաբանական այգում։
  • Սեղանը կոտրվեց։Ծուռ սեղանը կոտրվեց:
  • Արևը ջերմացնում էր։Պայծառ արևը ջերմացնում էր մարդկանց։

4․Նախադասություններում դուրս գրի՛ր ենթական և ստորոգյալը։

  • Վաղուց, շատ վաղուց Մինասի ու Թևոսի այգիները գտնվում էին իրար կողքի։
  • Պարտեզում ծառերը նմանում էին զարդարված նորահարսների։
  • Մեղուների անլռելի երգը հիշեցնում էր հարսանեկան հանդիսավոր երաժշտություն։
  • Շատ ժամանակ վեճը վերջանում էր կռվով։
  • Հարևանը անտարբերությամբ փակեց դարպասը։

5․ Կարդացե՛ք։ Բառարանի օգնությամբ բացատրե՛ք անհասկանալի բառերը։
Կատարե՛ք առաջադրանքերը։

08.04.25

1.Ամփոփի՜ր նախորդ շաբաթվա հետևյալ աշխատանքը՝ Ընտրի՛ր Եղիշե Չարենցի բանաստեղծություններից ընտրի՛ր 3-ը, քեզ անհասկանալի բառերը դուրս գրի՛ր, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր, լավ կարդա հասկանալով և ձայնագրվի՛ր:

2.Նամակներ բարու և գեղեցիկի մասին։ Դմիտրի Լիխաչով

Շատերը կարծում են, թե ինտելիգենտ մարդը նա է, ով շատ է կարդացել, ստացել լավ կրթություն (այն էլ` գերազանցապես հումանիտար), շատ է ճամփորդել, գիտի մի քանի լեզու:
Մինչդեռ` կարելի է ունենալ այս ամենն ու չլինել ինտելիգենտ, և կարելի է այս ամենին չտիրապետելով, մեծ առումով, այնուամենայնիվ, լինել ներքնապես ինտելիգենտ:
Ինտելիգենտությունը ոչ միայն գիտելիքների, այլև ուրիշին հասկանալու ունակության մեջ է: Այն դրսևորվում է հազար ու մի մանրուքի մեջ՝ հարգալից վիճելու ունակության, սեղանի շուրջ համեստ վարվեցողության, ուրիշին աննկատ (հենց աննկատ) օգնելու կարողության, բնության հանդեպ փայփայանքի, շրջակայքը չաղտոտելու, չաղտոտելու` աղբով, քնթուկներով, հայհոյանքով, հիմար գաղափարներով. այո, դա նույնպես աղբ է, այն էլ ինչպիսի՜:
Ես ճանաչել եմ ռուսական հյուսիսում գյուղացիների, որոնք իսկապես ինտելիգենտ էին: Նրանք իրենց տներում պահպանում էին զարմանալի մաքրություն, կարողանում էին գնահատել լավ երգերը, կարողանում էին պատմել եղելություններ, որոնք պատահել էին իրենց և ուրիշների հետ, ապրում էին կարգավորված կենցաղով, հյուրասեր էին ու բարյացակամ, հասկանալով էին վերաբերվում ուրիշի ցավին և ուրիշի ուրախությանը:
Ինտելիգենտությունը ունակություն է` ըմբռնելու, ապրումակցելու, այն համբերատար վերաբերմունք է աշխարհի ու մարդկանց հանդեպ։

Առաջադրանքներ

Ընտրե՛ք տեքստին համապատասխան պատասխանները։

  • Մի քանի լեզվին տիրապետող մարդը կարող է համարվել ինտելիգենտ։
  • Մաքրասիրությունը արդեն ինտելիգենտություն է։
  • Շատ ճամփորդող մարդը շատ մշակույթների հետ է առնչվում և կարող է կոչվել ինտելիգենտ։
  • Ուրիշին հասկանալու ունակությունը հենց ինտելիգենտությունն է։
  • Միայն գիտելիքների մեծ պաշարով է որոշվում մարդու ինտելիգենտությունը։
  • Շրջապատը մաքրող և մաքուր մարդը ինտելիգենտ մարդ է։

Բացատրե՛ք հետևյալ միտքը, ,, Ինտելիգենտությունը ունակություն է` ըմբռնելու, ապրումակցելու, այն համբերատար վերաբերմունք է աշխարհի ու մարդկանց հանդեպ,,։

09.04.25

6․ Փոխադրե՛ք արևմտահայերեն հատվածը արևելահայերեն․

Գյուղեն քիչ հեռու, ջաղացքներու մոտ, քով քովի երկու անձև ժայռեր կային: Գյուղացիներն այդ ժայռերը Աստղկան սայլ կկոչեին:
Փոքրիկ, շատ փոքրիկ էինք: Օր մը Աստղկան Սայլին քով առվակին եզերքը կխաղայինք, երբ ծեր ջաղացպանը մեզ իր մոտ կանչեց  ու ըսավ.
 «Ինձ մոտ եկե՛ք մանուկներ. ձեզ բաղարջ պիտի տամ. եկե՛ք, նստեցեք, ես ձեզ պիտի պատմեմ Աստղկան  Սայլին հեքիաթը աղվոր»:

7․ Կետերի փոխարեն գրիր ամբողջ(ողջ) կամ բոլոր (ը)բառերը:

…. նախադասությունները ճիշտ են գրված:
…..գիրքը մի օրում կարդաց:
….. խնդիրները փորձի´ր լուծել:
… խնդրագիրքն արդեն վերջացրել է:
….. վազում էին ինչ-որ մեկի հետևից:
… ժողովուրդն է սպասում քեզ:
… մարդիկ ինչ-որ բանի են սպասում:
… հոտը շարժվեց ձայնի ուղղությամբ:
… գառներն ու ուլերը ցրվեցին:
… աշխարհը ոտքի տակ է տվել:
… երկրներում եղել Է:
… նույն բանն են պնդում:
….կրակի բաժին դարձավ:

8․ Նախադասություններն ընդարձկի´ր՝ ումի՞ց կամ ինչի՞ց հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով.

  • Սողոմոն Իմաստունը կախարդական մի մատանի էր ստացել:
  • Մարդիկ վաղուց են հրաժարվել:
  • Ընձուղտները սարսափահար փախչում էին:
  • Թափվեց սովորական, սառը ջուր:
  • Հոգնել էր արդեն:
  • Դանակը դաքցրել էր այգում։
  • Այրվել էին ձեռքերը։

9․    Ամենից բառի, ամենա-, -ագույն ածանցների օգնությամբ կազմի´ր տրված ածականների բոլոր հնարավոր ձևերը՝ գերադրական աստիճանը:

Ճոխ, կարճ, ուրախ, նվազ, սքանչելի, հիանալի, խոր, խորհրդավոր, մութ, նուրբ, սուրբ, չքնաղ, քաղցր, սիրուն:

10․ Առաջին շարքի յուրաքանչյուր բառ հնարավոր բոլոր ձևերով բադադրի´ր (բաղադրյալ բառեր կազմիր) երկրորդ շարքի ածանցների հետ:

Ա.Հարավ ,երկկողմ, եղբայր, երկիր, տուն, վարիչ, լեզու, միս, հանել, լուծել, բազում, բնական, բազմ(ել), , լույս, ձեռք:

Բ.  Ույթ, ածո, ական, ային, անի, (ա)բար, ոտի, (ա)վոր, (ա)ցու, ություն, ոց:

11․ Արմատները և ածանցներն առանձնացրո՛ւ։

գյուղացի, պահակ, փական, դեղնավուն, գունատ, քաղցրավուն, հաղթանակ, գնացք, ամառանոց, արսնացու, խոհանոց, սահնակ, վիճելի, ամենամեծ, ամաչկոտ, ընդհանուր, հարգելի,մեկական

12․ Տրված պատմողական նախադասությունները հրաման արտահայտող նախաասություններ  դարձրո’ւ:

Կշրջես աշխարհից աշխարհ ու տուն կգաս:
Կատվի ձագ ես պահում:
Չես գնա, մինչև ես թույլ չտամ:
Չմոտենաս ձորակին, հեռու կմնաս։
Դպրոցում լավ ես սովորում։

13․ Ուրիշի ուղղակի խոսքերը դարձրու անուղղակի։

Մի ոմն իմաստուն զինվոր պատերազմ էր գնում։ Նա երկու ոտքով կաղ էր: Զինվորներից մեկը նրան ասաց.
— Ու՞ր ես գնում: Քեզ իսկույն կսպանեն, որովհետև փախչել չես կարող:
Զինվորն ասաց.
-Ես չեմ գնում պատերազմ՝ փախչելու, այլ կանգնելու , կռվելու և հաղթելու:

Ապրիլի 8

Բջիջը որպես կենդանի օրգանիզմների տարրական միավոր

Միմյանցից խիստ տարբերվող այնպիսի օրգանիզմներ, ինչպիսիք են՝ բակտերիաները, բույսերը, սնկերը, կենդանիները, այդ թվում նաև մարդը, ունեն միևնույն կառուցվածքային միավորը: Այդ տարրական կառուցվածքային միավորը, որից կազմված են բոլոր օրգանիզմները կոչվում է բջիջ:

Բջիջը կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային տարրական միավորն է և օժտված է կենդանի օրգանիզմին բնորոշ հատկանիշներով։

células-de-la-hoja-debajo-del-microscopio-micrográfo-un-órgano-produciendo-el-dióxido-oxígeno-y-carbono-proceso-99427727.jpg

Նկար 1. Տերևի բջիջը` մանրադիտակով

17-րդ դարում անգլիացի բնագետ Ռոբերտ Հուկը իր կողմից ստեղծված պարզագույն մանրադիտակով ուսումնասիրեց գինու խցանի կտրվածքը և առաջին անգամ բացահայտեց ու նկարագրեց բջիջը: Այնուհետև հոլանդացի գիտնական Անտոնի վան Լևենհուկը անձրևաջրի կաթիլի մեջ բացահայտեց շարժվող բակտերիաներին:

maxresdefault.jpg

Նկար 2. Բակտերիա

Պարզվում է, որ կենդանի օրգանիզմները կարող են լինել միաբջիջ՝ բաղկացած ընդամենը մեկ բջջից:

Օրինակ

Բակտերիաները, կապտականաչ ջրիմուռները և այլն:

Կարող են լինել նաև բազմաբջիջ՝ կազմված տարբեր տեսակի բջիջներից.

Օրինակ

Բույսերը, կենդանիները, մարդը:

Բջիջները լինում են բուսական և կենդանական:

Կենդանական և բուսական բջիջների միջև կան տարբերություններ, սակայն նրանք ունեն նման կառուցվածք: Բոլոր բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից, կորիզից և օրգանոիդներից:

tmp873681822553210882.jpg

Նկար 3. Բջջի կառուցվածք

Բջջաթաղանթ՝

  • սահմանազատում է բջջին շրջակայից,
  • տալիս նրան որոշակի ձև,
  • պաշտպանում միջավայրի ազդեցությունից,
  • ապահովում շրջակայի հետ նյութերի փոխանակումը:

Ցիտոպլազմա՝

  • մածուցիկ անգույն զանգված է,
  • լցնում է բջջի ամբողջ խոռոչը,
  • իր մեջ ընդգրկում է կորիզն ու մնացյալ օրգանոիդները,
  • նրանում ընթանում են բջջի կենսագործունության հիմնական դրսևորումները:

Կորիզ՝

  • պարունակում է բջջի ժառանգական նյութը,
  • նրա կիսման արդյունքում առաջանում են մայրական բջջին նման, նույնական դուստր բջիջներ:

Օրգանոիդներ՝

  • ապահովում են բջջի կենսագործունեությունը՝ շնչառությունը, թթվածնի անջատումը, աճը, զարգացումը և այլն:

Բուսական և կենդանական բջիջներն ունեն որոշակի տարբերություններ՝ պայմանավորված կենսագործունեության առանձնահատկություններով:

which-protein-is-best_grande.jpg

Նկար 4. Կենդանական և բուսական բջիջներ

Բուսական բջջին բնորոշ է ամուր բջջապատ, որը արտաքինից պատում է բջջաթաղանթը և հստակ ձև հաղորդում բջջին:

Բուսական բջիջներն ունեն բջջահյութով լցված խոռոչներ, որոնք կոչվում են վակուոլներ:

Բուսական բջիջներում գոյություն ունեն պլաստիդներ, որոնք կանաչ, դեղին-կարմիր և սպիտակ գունավորում են հաղորդում բուսական բջջին:

Ուշադրություն

Կանաչ պլաստիդներում ընթացող գործընթացների արդյունքում բուսական բջիջը օդը հարստացնում է թթվածնով:

Կենդանական բջիջները զուրկ են նշված հատկանիշներից, ունեն նուրբ և ճկուն բջջապատ:

Բոլոր տիպի կենդանի օրգանիզմների բջիջները կազմված են անկենդան բնության մեջ հանդիպող քիմիական տարրերից. գերակշռում են ածխածինը (C), ջրածինը (H), թթվածինը (O), ազոտը (N):

Advertisement

Բջիջները պարունակում են այդ տարրերից կազմված քիմիական նյութեր: Հիմնականում անօրգանական նյութեր՝ ջուր և հանքային աղեր, օրգանական նյութեր՝ սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր:

Առաջադրանք՝

  1. Որո՞նք են բջջի հիմնական կառուցվածքային մասերը:

բջջի կառուցվածք

Բջջաթաղանթ՝

  • սահմանազատում է բջջին շրջակայից,
  • տալիս նրան որոշակի ձև,
  • պաշտպանում միջավայրի ազդեցությունից,
  • ապահովում շրջակայի հետ նյութերի փոխանակումը:

Ցիտոպլազմա՝

  • մածուցիկ անգույն զանգված է,
  • լցնում է բջջի ամբողջ խոռոչը,
  • իր մեջ ընդգրկում է կորիզն ու մնացյալ օրգանոիդները,
  • նրանում ընթանում են բջջի կենսագործունության հիմնական դրսևորումները:

Կորիզ՝

  • պարունակում է բջջի ժառանգական նյութը,
  • նրա կիսման արդյունքում առաջանում են մայրական բջջին նման, նույնական դուստր բջիջներ:

Օրգանոիդներ՝

  • ապահովում են բջջի կենսագործունեությունը՝ շնչառությունը, թթվածնի անջատումը, աճը, զարգացումը և այլն:

Բուսական և կենդանական բջիջներն ունեն որոշակի տարբերություններ՝ պայմանավորված կենսագործունեության առանձնահատկություններով:

  1. Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը:
  2. սահմանազատում է բջջին շրջակայից,
  3. տալիս նրան որոշակի ձև,
  4. պաշտպանում միջավայրի ազդեցությունից,
  5. ապահովում շրջակայի հետ նյութերի փոխանակումը:

  1. Որտե՞ղ է գտնվում բջջահյութը, և ի՞նչ է այն պարունակում:

Բջջահութը գտնվում է բուսական բջիջների վակուոլներում: Բջջահյութը պարունակում է ջրի մեջ լուծված շաքար և զանազան այլ նյութերով:

  1. Ի՞նչ գույնի պլաստիդներ կան բուսական բջջում
  2. կանաչ, իսկ կենդանականը կապույտ:
Ապրիլի 8

УРОКИ 6 КЛАССА 7-11 АПРЕЛЯ

  1. Прочитайте текст и скажите, что такое режим дня и почему
    его важно соблюдать.

РЕЖИМ ДНЯ

Режим дня — это определённая после՛довательность всех действий человека, которые нужно выполнять в течение дня, чтобы улучшить свою жизнь и
своё здоровье. Направлен он на то, чтобы рациона՛льно использовать своё
время. С помощью режима дня можно контролировать свой труд, спортивные
занятия и отдых, правильно чередовать физическую и умственную активность.
Чтобы режим дня был правильным, необходимо при его составлении
учитывать ли՛чные особенности человека.

Режим дня обеспечивает полноценный отдых и здоровый сон.
Повышает иммунитет.
Нормализует работу нервной системы.
Обеспечивает необходимую для организма физическую активность.
Улучшает работу внутренних органов человека.
Снижает риск набрать лишний вес.
Учит правильно использовать время.
По материалам интернета
после՛довательность – հաջորդականություն
рациона՛льно – разу՛мно, проду՛манно
ли՛чный – անհատական

  1. Объясните значение следующих слов и выражений.
    Рационально использовать время, чередовать, физическая и умственная
    активность, личные (индивидуальные) особенности, полноценный отдых,
    иммунитет, нервная система, набрать лишний вес.
  2. Ответьте на вопросы.

1.Может ли правильно составленный режим дня улучшить жизнь и
здоровье человека? 2. Как режим дня может помочь контролировать свой
труд, спортивные занятия и отдых? 3. 5. Как связан иммунитет с правильным режимом дня?

  1. Перепишите предложения, раскрывая скобки.
  2. Только какой-то белый кружочек прыгал по (экран). 2. А пока можно к
    (дедушка) забежать. 3. Побегу тогда в (школа) на тренировку. 4. Все уже
    собрались в (зал). 5. Прозвенел звонок, и я бросился из (класс). 6. И тут в
    (дверь) позвонили. 7. Я быстро добежал до (дом). 8. Из (дом) он пошёл в (школа).
  3. Вместо точек вставьте в, на, напротив, из, к, по.
  4. Я никогда не опаздываю … . школу. 2. Какой-то кружочек прыгал … экрану.3. А пока можно … дедушке забежать. 4. Побегу тогда … школу … тренировку. 5. И
    тут … дверь позвонили. 6. Я вышел … магазина и пошёл домой. 7. Остановка
    автобуса находится … моего дома.
  5. Перепишите предложения. В конце предложения поставьте (. ? !).

1.Ну что, кто кого победил _ 2. Что же делать _ 3. Мне некогда _ Не отвлекай _
Я газету читаю_ 4. Ну никому, никому я не нужен_ 5. Неужели из-за дня
рождения обиделся_ Ну и пусть_ 6. Вернулся я домой_ 7. Пока я с чудовищами
сражался, всех друзей растерял_ 8. Мне даже показалось, что это не кружочек
прыгает по экрану, а вампир_

УРОК 2. СПОРТ И РЕЖИМ ДНЯ

1.Прочитайте текст . Какую пользу приносят занятия
спортом?

СПОРТ

Спорт укрепляет здоровье, воспитывает характер, делает человека
сильным и выносливым, закаляет организм (կոփում է մարմինը), поднимает
настроение. Люди, регулярно занимающиеся спортом, выглядят моложе и меньше болеют. Спорт делает человека энергичным, приносит радость
победы над соперником и над самим собой.
Занятия спортом укрепляют силу воли и дисциплинируют людей. Только
люди с сильным характером способны дружить со спортом.
По материалам интернета

  1. Вместо точек вставьте подходящие слова в нужной форме из слов
    для справок.

1.Спорт … здоровье, … характер, … человека сильным и выносливым, …
организм, … настроение 2. Спорт … человека энергичным, … радость победы
над соперником и над самим собой. 3. Занятия спортом … силу воли и … людей. Только люди с сильным характером способны … со спортом.
Слова для справок: делать, укреплять, приносить, дружить воспитывать,
дисциплинировать, делать, закалять, поднимать

  1. Найдите ответы на вопросы в тексте и прочитайте их.

1.Как влияет спорт на здоровье и характер человека? 2. Как выглядят люди,
которые постоянно занимаются спортом? 3. Какую радость приносит людям
спорт? 4. Все ли люди способны постоянно заниматься спортом?

  1. Ответы на вопросы.
  2. Для чего надо заниматься спортом? 2. Как спорт меняет человека? 3. Почему здоровый образ жизни невозможно представить без занятий спортом? 4.Какое место занимает спорт в вашей жизни?
  3. Согласны ли вы с тем, что…
  4. Глупо тратить свободное время на занятия спортом, когда есть столько
    интересных и полезных занятий. 2. Лучше играть в футбол на компьютере,
    чем во дворе. 3. Люди, которые бегают по утрам, потом весь день хотят спать. 4.Спортом должны заниматься профессиональные спортсмены. 5. Если
    хочешь укрепить своё здоровье и меньше болеть, по утрам надо делать
    гимнастику и обливаться холодной водой.
  5. Прочитайте данные ниже сложные слова (բարդ բառեր) и скажите, от
    каких слов они образовались.
    детсад — ? пылесос — ? пароход — ? вездеход — ?

Согласные звуки образуют пары по твердости-мягкости и называются соответствующе — парными. Вот таблица всех парных твердых и мягких согласных звуков.

[б] [в] [г] [д] [з] [с] [к] [л] [м] [н] [п] [р] [т] [ф] [х]
[б’] [в’] [г’] [д’] [з’] [с’] [к’] [л’] [м’] [н’] [п’] [р’] [т’] [ф’] [х’]

Однако в русском языке есть согласные, у которых такой пары нет: они могут быть только мягкими или только твердыми. Такие звуки называются непарными. Например, согласные звуки [ж], [ш] и [ц] не имеют пары, они всегда твердые. Даже если в слове за ними стоят буквы, которые обозначают мягкость согласных звуков: я, е, ё, ю, и или ь.

Пример
Жёлтый [жо́лтый], широкий [шыро́к’ий], шёл [шо́л], жизнь [жы́з’н’], видишь [в’и́д’иш] и т. д.

Твердые и мягкие согласные звуки
Твердые и мягкие согласные различаются особенностями артикуляции, а именно положением языка: при образовании мягких согласных все тело языка сдвигается вперед, а средняя часть спинки языка приподнимается к твердому нёбу, при образовании твердых согласных тело языка сдвигается назад.

Согласные образуют 15 пар, противопоставленных по твердости / мягкости: [б] – [б’], [в] – [в’], [г] – [г’], [д] – [д’], [з] – [з’], [к] – [к’], [л] – [л’], [м] – [м’], [н] – [н’], [п] – [п’], [р] – [р’], [с] – [с’], [т] – [т’], [ф] – [ф’], [х] – [х’].

К твердым непарным относят согласные [ц], [ш], [ж], а к мягким непарным – согласные [ч’], [щ’], [й’] (непарным мягким является также звук [ж’], встречающийся в некоторых словах в речи отдельных носителей языка).

Согласные [ш] и [щ’] (а также [ж] и [ж’]) пар не образуют, так как отличаются не только твердостью / мягкостью, но и краткостью / долготой.

Сказанное можно обобщить в следующей таблице:

 парные (15 пар) непарные

твердые б в г д з к л м н п р с т ф х ж ш ц
мягкие б’ в’ г’ д’ з’ к’ л’ м’ н’ п’ р’ с’ т’ ф’ х’ ч’ щ’ й’

  1. От каких слов образовались следующие слова? Вставьте пропущенные буквы.
    Лун..ход, пеш..ход (հետիոտն), голов..ломка (գլուխկոտրուկ), старш..классник,
    сам..вар, книг..люб, мусор..воз, черн..волосый, розов..щёкий, сер..глазый,
    птиц..лов, мор..ход.
  2. Прочитайте данные ниже слова. Обратите внимание на то, как
    образуются названия жителей стран и городов.
    Армения – армянин, армянка Гюмри – гюмриец, гюмрийка
    Украина – украинец, украинка Англия – англичанин, англичанка
    Ереван – ереванец, ереванка Москва – москвич, москвичка
  3. Прочитайте текст самостоятельно. Что значит питаться правильно?

ПРАВИЛЬНОЕ ПИТАНИЕ

Чтобы хорошо выглядеть и быть здоровым одних тренировок мало —
нужно ещё правильно питаться. Это особенно важно при занятиях спортом.
Правильное питание помогает улучшить результаты тренировок и
чувствовать себя лучше. Вот несколько важных правил:

Правило №1. Никакого сахара. Когда сахар попадает в организм, он
замедляет сжига՛ние жиро՛в. Жиры не уходят во время тренировок, а
человек набирает лишний вес. Сахар содержится не только в шоколаде,
тортах и пирожных, но и в йогуртах и сладких соках.
Правило №2. Молоко и молочные продукты нужно выбирать с низким
содержанием жира.
Правило №3. Меньше есть жареную пищу. Жареная еда увеличивает
риск онкологических заболеваний. Поэтому продукты лучше варить.
Правило №4. Мясо животных и мясные продукты, содержат много
жира, а это вредно для сердца. Такие продукты лучше заменить мясом
птицы и рыбой.
Правило №5. Больше воды. Вода помогает снижать температуру тела,
потому её нужно пить во время тренировок.
Правило №6. Ежедневно нужно съедать не меньше четырёхсот грамм
свежих фруктов и овощей. В них содержится много витаминов, которые
необходимы организму.

Правило №7. Избегать вредных продуктов. Вредные продукты – это
гамбургеры, шаурма и карто՛фель фри, кетчуп и майонез, сладкие
газиро՛ванные напитки и кофе, чипсы, конфеты и жвачки.
Завтрак и обед должны быть наиболее пита՛тельны. Ужинать надо за
два часа до сна. Ужин должен быть лёгким: стакан мацони или творог.
По материалам интернета
сжига՛ние жиро՛в — ճարպերի այրում газиро՛ванный – գազավորված
карто՛фель фри — кусо՛чки карто՛феля, обжа՛ренные в расти՛тельном ма՛сле
пита՛тельный — սննդարար

  1. Найдите ответы на вопросы в тексте и прочитайте их.

1.Что нужно для того, чтобы хорошо выглядеть и быть здоровым? 2. Почему
нужно меньше есть сахара? 3. В каких продуктах содержится сахар? 4. Почему
нужно меньше есть жареную пищу? 5. Чем лучше заменить мясо животных и
мясные продукты? 6. Почему нужно пить больше воды? 7. Почему нужно
больше есть фруктов и овощей? 8. Какие продукты являются вредными? 9.Каким должен быть режим питания?

  1. Ответьте на вопросы.

1.Почему для того, чтобы быть здоровым, одних тренировок мало? 2. Чем
вреден сахар? 3. Почему лучше заменить жареную пищу варёной? 4. Почему
вместо мяса лучше есть рыбу? 5. Чем полезны фрукты и овощи? 6. Какие продукты являются вредными?

Ապրիլի 4

Անհատական ուսումնական պլան

Դասացուցակ

ժամատախտակ

Տեխնոլոգիայի խմբեր —

Ֆիզկուլտուրայի խումբը, օրը- Մարմնամարզություն, երկո շաբթի

Ընտրության խմբեր — Նկարչություն (Ընկեր Գագիկ) հինգշաբթի , Կավ (Ընկեր Մովսես) երեքշաբթի

Դպրոցի երթուղային, որ համարն է (միակողմանի, երկկողմանի)- երկկողմանի 48-առավոտ (08:00) 1-երեկոյան(05:00)

Ապրիլի 4

Ղազարոս Աղայան պատմվացքներ

Ծառերի գանգատը

Մեր տված փայտից կրակ են անում, տուն տաքացնում, թոնիրը վառում, կերակուր եփում,

փափուկ հաց թխում, ուտում կշտանում, բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ

անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում:

Մեր գերաններից շինում են տներ, գոմեր, մարագներ, ժամեր ու վանքեր, մեր

՝

տախտակներից

հատակ, առաստաղ, աթոռ, պահարան, սեղան, նստարան, դուռ ու

պատուհան և այլ շատ տեսակ կահ և կարասիք. բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն

պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում:

Կամուրջ են շինում ՝գետերով անցնում. սայլեր են շինում ՝ամեն ինչ կրում. գութան են

շինում հողերը հերկում. լուծ, սամի շինում եզ, գոմեշ լծում, օրորոց շինում ՝մանկիկ

օրորում. քանոն են շինում ՝տետրակներ տողում, նավեր են շինում ՝ծովի մեջ լողում… բայց

մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ

փչացնում, ոչնչացնում:

՞

Ո

վ չի տանձ կերել կամ կարմիր խնձոր, նուռ ու սերկևիլ, կեռաս ու սալոր, դեղձ

՞

՞

կարմրաթշիկ, ծիրան անուշիկ: Ապա խաղո

ղը. և քանի

տեսակ կանաչ ու կարմիր, թուխ

թուխ ու սպիտակ. և այդ ամենը մարդիկ են ուտում… Բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն

պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում:

1

Խելոք մանուկներ, դուք որ մեծանաք, մեծ մարդիկ դառնաք, մեզ խնայեցեք, մեզ

պահպանեցեք և ձեր հանդերում, ձեր այգիներում ծառեր տնկեցեք…

1882

Ծույլ տղա

Թորոսի որդին մի ծույլ տղա էր, ոչ գիր էր սովորում և ոչ մի արհեստ:

՞

— Ի

նչ արհեստ սովրիմ,

— փնթփնթում էր նա,

— կլեկչությունը շատ լավ արհեստ է, բայց

բոբիկ ոտքով ամանում կանգնել, արագ պտտել. այդ այնքան հեշտ չէ: Ավելի հեշտ է

՞

փուքսի փչելը, բայց այդ իմ ձեռքում երկար չեն թողնիլ: Վարպետ էլ դառնամ, ի

նչ եմ

անելու. պետք է մատներով փոքր – ինչ բամբակով տաք — տաք պղնձին նաշադիր քսեմ,

՞

ձեռքերս այրե

մ: Չէ, այդ իմ բանը չէ:

— Դարբնի մոտ կերթամ, այնտեղ էլ փուքս կա, ձմեռն էլ տաք է. բայց մեծ ուժ պետք է այդ

գործի համար: Ահագին մուրճով երկաթը ծեծել, որ նա տափակի, ես այդ չեմ անի, ինչ

կուզի լինի:

— Նալբանդը լավ է, մեխի ծայր սրել և պայտեր շտկել, այդ շատ դժվար չէ. բայց մեկ ամեհի

ձիու ոտք բռնել, ծնկանը դնել, երկյուղալի է. ձիու աքացին իմ ընկերների ապտակից թունդ

է: Չէ, իմ կարծիքով այդ իմ բանը չէ:

՞

— Դերձակությունը մաքուր արհեստ է, լավ միտս ընկավ: Բայց ի

նչ եմ ասում, ամբողջ

օրերով ծալպատակ նստել, գլուխը քաշ գցած ՝կարել ու կարել, ոչ խաղալ կըլնի և ոչ

վազվզել: Չէ´, այդ էլ բան չէ:

՞

— Ինչո

ւ չգնամ որմնադիր դառնամ, բարձր պատերի ծայրերին կանգնեմ, այնտեղից

կանչեմ — «Քար ու կի´

ր տվե˜

ք, ցե´խ ուղարկեցե˜

ք, աղյո´

ւս ձգեցե˜

ք»: Այսպես կգոռամ և

կհրամայեմ, որ աշխարհք տեսնի, թե ես վարպետ եմ, գործս լավ գիտեմ: Բայց վայ թե

՞

հանկարծ այդ բարձր տեղից ոտքս սլկըհի և թրմփալով ներքև գլորվեմ, հոգիս ավանդե

Չէ, այդ հեշտ գործ չէ, և ոչ իմ բանն է:

մ:

— Երևի չկա մի այնպես արհեստ, որ ես հավանեմ, գնամ սովորեմ: Թե դյուրգյար դառնամ,

ոտքս կկտրեմ. կոշկակար դառնամ, ձեռքս կծակեմ, ոսկերիչ դառնամ, մատներս կայրեմ,

թե բրուտ դառնամ, ցեխ պիտի կոխ տամ, վարժարան գնամ, գիր պիտի սովրիմ: Չէ, իմ

կարծիքով ամենից լավն է, ամենից հեշտը ոչինչ չշինել, ոչինչ չսովրել:

1882

Երկու այծ

Երկու կամակոր այծ դեմ առ դեմ եկան մի նեղ գերանի վրա, ուր կամուրջ էր ձգված մի

գետակի վրա:

Երկուսը միանգամից չէին կարող անցնել այդ նեղ կամուրջով. պետք է նրանցից մեկը ետ

կանգներ և մյուսին ճանապարհ տար:

2

— Դու ետ գնա, որ ես անց կենամ,

՞

— ասաց մեկը:

— Ինչո

ւ դու ետ չես քաշվում, քան թե ինձ ես առաջարկում,

— պատասխանեց մյուսը:

— Քեզ ասում եմ, ետ քաշվիր, առաջ ես եմ բարձրացել կամրջի վրա:

՞

— Ներողություն կանես: Գիտե

ս ում հետ ես խոսում, որ դեռ բարկանում էլ ես:

Այծերը ճակատ ճակատի զարկեցին, իրար գլուխ պատռեցին, և վերջը երկուսն էլ

կամուրջից սայթաքեցին, ջուրը թափվեցին:

1884

Մեղուն ու մարդը

Մեղուն մեկ անգամ հարցրեց իր տիրոջը:

՞

— Քո կենդանիներից ո

րն է ամենից օգտակարը:

— Գիտեմ, դու երևի կարծում ես, թե ամենից օգտակարը դու ես, բայց սխալվում ես,

պատասխանեց տերը:

՞

՞

— Ինչպե

ս, տեր, ո

րն է այն կենդանին, որ ինձանից ավելի օգտակար է:

— Ոչխարը:

— Այդ հաշիվ չէ, տեր. ոչխարը իմ հասակակից չէ: Նա մի ահագին կենդանի է, իսկ ես մի

միջատ եմ: Դու պետք է ինձ իմ ընկերների հետ համեմատես:

— Շատ բարի. շերամը քեզ պես փոքր է, բայց քեզանից շատ օգուտ է տալիս:

՞

— Շերամը ո

րն է:

— Շերամն այն իմաստուն որդն է, որ մեզ համար աննման քնքուշ մետաքս է շինում:

՞

— Հա˜

տերևներով:

, իմացա, այդ այն շատակեր ճիճուն չէ

, որին անդադար կերակրում եք թթան

— Նա ինքն է:

՞

— Բայց գիտե

ս, տեր, նրա չափ որ մեզ էլ կերակրեք, մենք մեղրի տեղ ոսկի կշինենք ձեզ

համար: Դուք ոչ մի կենդանի չունեք, որ իր կերակուրը մեզ նման ինքը լինի շինելիս և

՞

ուրիշներին էլ բաժին լինի տալիս: Այնպես չէ

, պարոնս:

— Այո, այդ կողմից դու ուղիղ ես . մենք դեպի ձեզ շատ ապերախտ ենք, որովհետև

բոլորովին անխնամ ենք թողնում ձեզ…

Մեղուն ուրախացավ տիրոջ պատասխանիցը և թռավ նստեց վարդենու վրա:

1902

Ծառերի գանգատը
Ծառերը բողոքում են, որ մարդիկ իրենց փայտից օգտագործում են կրակ վառելու, տուն կառուցելու և կահույք պատրաստելու համար, սակայն չեն հոգում դրանց մասին: Նրանք հիշեցնում են, որ իրենց կոտորում են ու ոչնչացնում, առանց պահպանելու կամ հոգ տանելու: Ծառերը միակ հիշեցումը մնում են, երբ մարդիկ պետք է դրանք օգտագործեն տարբեր գործերում, սակայն բացակայում է խնամքը: Պատմությունն իր մեջ կրում է բնության հանդեպ անտարբերության քննադատություն և մարդու պատասխանատվության կոչ: Վերջում ծառերը դիմում են երեխաներին, խնդրելով նրանց դառնալ մեծ մարդիկ, ովքեր կհասկանան ու պահպանեն բնությունը:

Ծույլ տղա
Թորոսի որդին, որը ծույլ էր, չէր ցանկանում սովորել ոչինչ, անգամ արհեստ: Նա չէր ուզում դիմանալ դժվարություններին և գտնում էր բոլոր արհեստները դժվարը: Հակառակաբար, նա պնդում էր, որ ամենահեշտ տարբերակը ոչինչ չսովորելն է, նույնիսկ չէր ցանկանում դպրոց գնալ: Պատմության մեջ ծույլությունը ներկայացվում է որպես ինքնաբավ մի ուղի, որտեղ մարդը փախչում է պարտականություններից: Վերջում նա ասում է, որ իր համար ամենաբարելավ տարբերակը կլինի ոչինչ չշարունակել և մնալ տեղում:

Երկու այծ
Երկու կամակոր այծ հանդիպում են նեղ կամրջի վրա, բայց ոչ մեկը չի պատրաստվում զիջել ու թույլ տալ մյուսին անցնել: Նրանք սկսում են վիճել ու համառորեն պահանջում են, որ մյուսը ետ գնա: Վիճաբանությունը առաջացնում է նրանց միջև բախում, որին հետևում է ոչ միտումնավոր հետևանք՝ երկուսն էլ սայթաքում և ընկնում են ջուրը: Պատմությունն ցուցադրում է, որ երբ մարդիկ կամ կենդանիները չեն կարող համախմբվել կամ զիջել, դա միշտ տանում է վատ հետևանքների: Այն ընդգծում է զիջելու ու համերաշխության կարևորությունը:

Մեղուն ու մարդը
Մեղուն հարցնում է իր տիրոջից, թե որն է առավել օգտակար կենդանին, և տերը պատասխանում է, որ դա ոչխարն է, որը մետաքս է տալիս: Մեղուն նշում է, որ ինքը՝ որպես միջատ, կարող է նույնքան կարևոր լինել, քանի որ մեղր է արտադրում, որն ունի ավելի մեծ արժեք: Տերը ճանաչում է մեղվի կարևորությունը և համաձայնում, որ նրա աշխատանքը նույնպես արժեքավոր է: Պատմությունը ցույց է տալիս, թե ինչպես փոքր, նույնիսկ անտեսանելի մի էակը կարող է մեծ ազդեցություն ունենալ աշխարհում: Այն ցույց է տալիս աշխատանքային արժեհամակարգը և ուրիշներին գնահատելու արժեքը:

Շերամն ու մեղուն
Մեղուն հարցնում է, թե որն է առավել օգտակար կենդանին, և տերը խոսում է շերամից, քանի որ նա մետաքս է արտադրում: Մեղուն պնդում է, որ իր աշխատանքը՝ մեղր արտադրելը, չի ների ի վիճակի լինել նույնքան արժեքավոր ու օգտակար: Տերը համաձայնում է, որ մեղվաբուծությունը նույնպես շատ կարևոր է: Պատմությունը շեշտում է, որ յուրաքանչյուր կենդանի ու իր աշխատանքն ունի իր տեղն ու արժեքը, նույնիսկ եթե այն փոքրիկ է: Այս պատմությունը մարդկանց միջև աշխատասիրության ու պատասխանատվության իրողությունները բացահայտում է:

Ապրիլի 2

մայրենի,6-րդ դասարան

1.Ընդգծված բառակապակցություններն ածանցավոր բառերով փոխարինի´ր:

Անպոչ  կապիկներ էին ապրում այս ջունգլիներում:

Ժանիքով անիվներով մեքենաները հարմար էին այս ճանապարհներին:

Խնամում էր տղային իբրև մայր՝ չտարբերելով նրան իր երեխաներից:

Զորավոր երկրների ցանկում նաև Հայաստանն էր հիշատակվում:

Ալյուրոտ ձեռքերը քսեց գոգնոցին և դուրս եկավ հյուրին դիմավորելու:

Շունը ուրախ թափահարում էր պոչը երևում էր՝ բարեկամաբար էր տրամադրված:

Չորսոտանի այդ կենդանիներից գյուղացիները պրծում չունեին:

Հայրական հոգ էր տանում նրանց մասին:

Կապտանման երանգ ուներ նրա նոր զգեստը:

մտերմաբար խորհուրդ էր տալիս չանել այդ բանը:

դեղնավուն վերնաշապիկ էր հագին:

2.Գրի՛ր շարադրություն.,, Ինչքան աշխարհը սիրես ու աշխարհով հիանաս —
Այնքան աշխարհը անուշ ու ցանկալի կլինի,, վերնագրով:

Մարդիկ ինչքան աշխարհը սիրեն այդքան էլ նրանց կյանքը լավ կանցնի և կյյանքը ավելիի գեղեցիկ կլին: Երբ մարդիկ տխուր և փնփնթան ենն լինում, այնքան նրանց կյանքը դժվարանում է:

3. Փակագծում տրված գոյականները գրի՛ր եզակի կամ հոգնակի ձևով:
Նախադասություններից դուրս գրի՛ր ենթականերն ու ստորոգյալները:

Աղջիկ երկար նայեց հեռացող գնացքին: Օրերը ճամբարում արագ ու հետաքրքիր են անցնում: Երեկոյան էլեկտրական լարերին թառել էին ծիծեռնակները: Մարդիկ հավաքվել էին հրապարակում: Կանայք ամեն երեկո հավաքվում էին մոտակա այգում՝ քննարկելու օրվա անցուդարձը: Այդ ծովի ջուրը շատ մաքուր է: Ձնապատ փողոցները դեռ դատարկ էր: Արևածագին բոլոր երեխաները արդեն դրսում էին: Ձիավորը փորձում էին անձայն մոտենալ դարպասներին:

Կարդա՜ պատմվածքը։

1․ Փոքրիկ դրախտ։ Դինո Բուցատի

Երջանկության ձևերը շատ են տարբեր: Գեներալ Օրանգուի ղեկավարած երկրի բնակիչները երջանիկ են այն օրվանից, երբ նրանց արյան մեջ ընկան ոսկե ձկնիկները: Ու պետք չէ զարմանալ դրանից: Քիչ կոպիտ՝ այդ ձկնիկերը ոսկե չեն, այլ ընդամենը` ոսկեգույն, սակայն բավական է տեսնել, թե ինչպես են փայլում ու ինչ կայտառ են, և դու ուզում ես ունենալ նրանցից: Իշխանությունն անմիջապես հասկացավ սա, երբ ինչ – որ մի բնագետ որսաց առաջին ձկնիկներին, ու սկսեցին արագորեն բազմացնել դրանց բարենպաստ պայմաններում: Մասնագետներին հայտնի «Z-8» ոսկե ձկնիկը չափազանց փոքր է. պատկերացրեք հավը ճանճի չափերով, ոսկե ձկնիկը այդ հավի մեծության է: Ուստի, երբ լրանում է երկրի բնակիչների տասնութ տարին, առանց դժվարության ներարկում են ձկնիկները նրանց արյան մեջ. նշված տարիքը ու ներարկման գործողությունը սահմանված են օրենքով: Բոլոր երիտասարդներն ու աղջիկներն անհամբերությամբ սպասում են օրվան, թե երբ կմտնեն այդ հատուկ բժշկական կենտրոններից մեկը, ուր նրանք գալիս են իրենց ընտանիքների ուղեկցությամբ ու ձեռքի երակներին միացնում են փողակը, որը միաժամանակ թափանցիկ երակի մի մասն է` լի ֆիզիոլոգիական լուծույթով, որտեղ հետո բաց են թողնում քսան ոսկե ձկնիկներ: Երջանիկը ու նրա ընտանիքը վայելում են ոսկե ձկնիկների խաղերը անոթի մեջ, մինչև որ նրանք, մեկը մյուսի հետևից, արդեն անշարժ, ու թվում է՝ վախեցած, լույսի փոքրիկ ցոլքերով մտնում են երակի մեջ: Կես ժամում քաղաքացին ստանում է ոսկե ձկնիկների մի ամբողջ վտառ, ապա հեռանում՝ հանդիսավորությամբ նշելու իրեն հասած երջանկությունը: Ուշադիր լինելու դեպքում կտեսնենք, որ երկրի բնակիչները երջանիկ են առավելապես երևակայության շնորհիվ, քան իրականության հետ ուղղակի շփման: Ոսկե ձկնիկներին ներարկելուց հետո տեսնելը արդեն հնարավոր չէ, ամեն ոք գիտի` նրանք անդադար անցնում են երակների ու զարկերակների հսկա ծառով ու յուրաքանչյուրին վերջին րոպեներին քնից առաջ թվում է, թե իր փակված կոպերի բաժակներում երևում ու անհետանում են այդ շողարձակող կայծերը, որոնք առանձնանում են իրենց փայլով՝ գետերի ու գետակների կարմիր ֆոնին, որոնցով շարժվում են նրանք:
Հատուկ հուզմունք է առաջացնում միտքը, թե քսան ոսկե ձկնիկները նույն պահին սկսում են բազմանալ: Սա է պատճառը, որ երկրի բնակիչը պատկերացնում է նրանց` փայլուն ու անթիվ՝ մարմնի տարբեր մասերում. ինչպես են դրանք սպրդում գլուխ, ինչպես են հոսում դեպի մատների ծայրերը, ինչպես են կուտակվում կոնքային մեծ զարկերակներում, լծային արյունադարձ երակներում կամ անհավանական ճկունությամբ թափանցում մարմնի ամենաթաքուն անկյունները: Ներքին այդ հայացքի ամենամեծ ուրախությունն ապահովում է ոսկե ձկնիկների փուլային անցումը սրտով, ուր թեք ոլորաններ են, լճակներ, սրընթաց հոսանքներ` հարմար խաղերի ու շփման համար: Այս մեծ ու աղմկոտ նավահանգստում ծանոթանում են ոսկե ձկնիկները, ընտրում զույգեր, միավորում ճակատագրերը: Պատանին կամ պարմանուհին սիրահարվում են՝ համոզված, թե տղայի (կամ աղջկա) սրտում նույնպես մի ոսկե ձկնիկ գտավ իր զույգին: Մի քանիսը նույնիսկ խուտուտ հիշեցնող զգացումը բացատրում են համապատասխան վայրերում ոսկե ձկնիկների զուգավորմամբ: Կյանքի գլխավոր ռիթմերը արտաքնապես համընկնում են նույն ռիթմերին` արդեն նրանց ներսում. ուստի՝հնարավո՞ր է առավել ներդաշնակ երջանկություն: Պատկերը մռայլում է սոսկ հանգամանքը, թե երբեմն – երբեմն ոսկե ձկնիկներից որևէ մեկը մեռնում է: Ու թեպետ ապրում են երկար, սակայն օրերից մի օր, մեռնողի մարմինը` արյան հմայական շարժումներով, ի վերջո, խցանում է անցումը զարկերակից երակ – երակից որևէ անոթ: Երկրի բնակիչներին հայտնի են ախտանիշները, որոնք նաև շատ պարզ են. դժվարանում է շնչելը, ու երբեմն պտտվում է գլուխը: Եթե զգում է սույն երևույթը, ուրեմն անմիջապես հանում են ներարկման սրվակը. որը պահում են տանը՝ նման դեպքերի համար: Մեռած ձկնիկը սրվակի պարունակությունից հաշված րոպեների ընթացքում ներծծվում է, ու նորից կարգավորվում է արյան շրջանառությունը: Յուրաքանչյուրին պաշտոնապես թույլատրված է օգտագործել ամիսը երեք սրվակ` հաշվի առնելով հանգամանքը, թե ոսկե ձկնիկները բազմանում են արագ, ու ժամանակի ընթացքում նրանց մահերի քանակը նույնպես աճում է: Գեներալ Օրանգուի իշխանությունը սրվակի արժեքը սահմանել է քսան դոլլար, որը տարվա ընթացքում երկրին մի քանի միլիոն եկամուտ է բերում: Եթե արտասահմանցի դիտորդները որակում են սույնը որպես ծանր հարկ, ուրեմն երկրի բնակիչները բողոքում են, քանի որ յուրաքանչյուր սրվակ վերադարձնում է նրանց երջանկությունը, իսկ երջանկության համար վճարելը միանգամայն արդարացի է: Աղքատ ընտանիքների մասին խորհելիս (ինչը հաճախ է պատահում), իշխանությունը հնարավորություն է ընձեռում նրանց ձեռք բերել սրվակները ապառիկով՝ բռնագանձելով կրկնակի, ինչը լիովին տրամաբանական է: Եթե վերոնշյալ հարմարավետ պայմաններից հետո էլ ինչ – որ մեկը մնում է առանց սրվակների, ուրեմն դիմում է գերհաջողակ սև շուկային, որին իշխանությունը թույլատրում է ծաղկել` ըմբռնելով մարդկանց կարիքները ու ցանկանալով օգնել նրանց՝ հանուն ժողովրդի ու մի քանի գնդապետների բարօրության: Ի վերջո, ի՞նչ նշանակություն ունի աղքատությունը, երբ հայտնի է, որ բոլորն ունեն ոսկե ձկնիկներ, ու ոսկե ձկնիկներ կստանան բոլոր սերունդները, ու կրկին ու կրկին կլինեն տոնակատարություններ, կլինեն պարեր, կլինեն երգեր:

Առաջադրանքներ

Ա ․Ընտրե՛ք այն միտքը, որը Ձեր կարծիքով ստեղծագործության մեջ արտահայտված գաղափարներից է: Հիմնավորե՛ք Ձեր ընտրությունը.

  • իշխանությունները հոգ էին տանում ժողովրդի մասին,
  • իշխանությունները լուծել էին աղքատության խնդիրը,
  • այս պետությունը հիմնված էր խաբեության վրա,
  • իշխանությունը գտել էր երջանիկ լինելու գաղտնիքը:

4. Տեքստին որքան հնարավոր է բառեր ավելացրու: Գրի՛րէ ի՞նչ հարցի են պատասխանում ավելացրածդ բառերը:

Կոշիկի մի ֆիրմա իր աշխատակիցներից երկուսին Աֆրիկա ուղարկեց, որ պարզի, թե իր կոշիկներն այնտեղ կարո՞ղ Է վաճառել: Շուտով գործուղվածներից  մեկը հայտնեց. «Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում»: Մյուսը  դրությունն այլ կերպ գնահատեց. «Հեռանկարները հիանալի են. բոլորը  բոբիկ են քայլում»:

5. Ընդգծի՛ր նախադասությունների ենթականերն ու ստորոգյալները և կետադրի՛ր։

Ամառային սիրուն երեկո էր և արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը: Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը և զբոսնելը հաճելի էր դարձել: Հանգստյան օր էր ծովափին շատ մարդիկ կային: Բոլորն անհանգիստ էին և հայացքներն ուղղել էին ծովում ինչ-որ կետի: Ոչ ոք չէր ուզում բան ասել և չէր էլ ուզում լսել ինչ- որ բան: Միայն բարձրախոսն էր անտարբեր ընդհանուր հուզմունքին և բարեխղճորեն իր գործն էր անում. զբաղեցնում էր հանգստացող հասարակությանը: Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում և այդ ձայնը մատնում էր ձանձրույթն ու հոգնածությունը: Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը և ոչ մեկը չէր մոտենում, որ խոսեր կամ գոնե անջատեր այն:

6.Պատմի՛ր ուղտի անունից.

Գարնանը մոծակը դուրս եկավ ուղտի ականջից, ուղղեց թևիկներն ու տզզաց.
-Շնորհակալ եմ հյուրընկալության համար, ես գնում եմ:
Ուղտը վիզը ծռեց, մի կերպ տեսավ իր հետ խոսող մոծակին ու ասաց.
— Դու ո՞վ ես, ես քեզ չեմ ճանաչում, էլ ուր մնաց, թե հյուրընկալեմ, էն էլ իմ ականջում:

7. Կարդա՛ և ընդգծի՛ր քո կարծիքով ամենակարևոր միտքը: Հիմնավորի՛ր ընտրությունդ:

Ճանապարհ

Ես մեկնում եմ:

Վաղն արդեն կմեկնեմ:

Ուղին կլինի երկար, երկար:

Կգնամ գնացքով:

Գնացքը կունենա հարյուր, գուցե հազար ու բյուր վագոն:

Յուրաքանչյուր վագոն կունենա հարյուր պատուհան, որովհետև ամեն վագոն մի հարյուրակ է:

Կբարձրանամ վերջին վագոնն ու կկանգնեմ վերջին վագոնի պատուհանի մոտ, որպեսզի գոնե մի քիչ մոտ լինեմ քեզ…

Ապրիլի 2

Ղազարոս Աղայան. Վաճառականի խիղճը

Լինում է, չի լինում՝ մի գյուղացի։ Այս գյուղացին մի օր վերցնում է իր մինուճար որդուն և տանում քաղաք՝ մի վաճառականի, մի սովդաքարի մոտ աշակերտ տալու։ Երկար ման գալուց հետո մտնում է մի հարուստ վաճառականի խանութ և ասում.

― Պարո՛ն վաճառական, իմ որդուս աշակերտ չե՞ք վերցնի։

― Կվերցնեմ,― պատասխանում է վաճառականը։

― Քանի՞ տարով կվերցնեք։

― Տասը տարով։

― Տասը տարին մի մարդու կյանք է, ես արդեն ուժասպառ եմ եղել, ուզում եմ մի քանի տարուց հետո իմ որդու պտուղը ուտեմ, եթե կարելի է՝ երեք տարով վերցրեք։

― Ոչ, որ այդպես է՝ ութ տարով կվերցնեմ։

Վերջը հինգ տարով համաձայնում են, իսկ ռոճիկի մասին երկար խոսելուց հետո գյուղացին թողնում է վաճառականի խղճին, թե որքան որ կցանկանա վճարել հինգ տարուց հետո։

Անցնում է երկու-երեք տարի․ գյուղացու որդին շատ հմուտ գործակատար է դուրս գալիս՝ այնպես, որ բոլոր հարևանները շատ նախանձում են, որ այդ վաճառականն այսպիսի ճարպիկ գործակատար ունի, շատ են ցանկանում, որ այդ գյուղացու որդուն տանեն իրանց մոտ, չի հաջողվում, որդին ասում է, թե՝ իմ հոր խոսքը պետք է սրբությամբ կատարեմ, չնայած որ գրավոր պայման էլ չունին, որդին ազնիվ խոսքը գրավոր պայմանից ավելի է գերադասում։

Հինգ տարին որ լրանում է՝ գյուղից, մայրիկից նամակ է ստանում, թե. «Հայրդ մերձիմահ հիվանդ է, քո հաշիվներդ տիրոջդ հետ վերջացրու և եկ։ Փողի համար որքան որ կտա՝ չհակաճառես, որովհետև հայրդ քո վարձի համար թողել է տիրոջդ խղճին, որքան կտա՝ կվերցնես, շատ թե քիչ»։

Որդին շատ է տխրում այդ նամակի վրա և երկար մտածելուց հետո գնում է տիրոջ մոտ և ասում. «Մայրիկիցս նամակ եմ ստացել, թե՝ հայրդ մերձիմահ հիվանդ է, հաշիվներդ վերջացրու և ե՛կ»։

Վաճառականն առանց երկար մտածելու ասում է՝ գնա՛, ազատ ես։

Գործակատարը վրդովվում է, թե՝ պարո՛ն, բա ես հինգ տարի ծառայել եմ քեզ, թե ինչպես եմ ծառայել քեզ, այդ Աստված գիտե, վերև՝ Աստված, ներքև՝ դուք, հայրս մերձիմահ հիվանդ է, մեռնում է, իմ հաշիվս տվե՛ք գնամ։

— Ի՜նչ հաշիվ, ի՜նչ Աստված, քեզ ուտացրել, խմացրել և փեշակ եմ սովորեցրել, էլ ի՞նչ ես ուզում, քեզ ոչ մի կոպեկ չեմ տալ, որտեղ ուզում ես գնա։

Այդ ժամանակներում այդ քաղաքում մի այսպիսի սովորություն է լինում։ Եթե մեկը մեռնելիս է լինում, բարեկամներին ոչ թե մեռելի տերն է հայտնելիս լինում, թե՝ այսինչ մարդը մեռել է, պետք է թաղեն, այլ՝ ծխատեր քահանային հայտնելիս են լինում, թե՝ այսինչ մարդը մեռել է, պետք է հայտնի բարեկամներին, համքարներին, և ամեն մի ծախս պետք է քահանան անի և վերջումը հաշիվ ներկայացնի։

Գյուղացու որդին տեսնում է, որ իր տերը խիղճ չունի և իր խոսքի տերը չէ, մտածում է, թե՝ երբ որ մի մարդ խիղճ չունի, նա մեռածի հաշվում է, և ինքը կարող է գնալ քահանային հայտնել, թե՝ իր տերը մեռած է։

* * *Մյուս առավոտը գործակատարը վաղ գնում է եկեղեցի։ Առավոտյան ժամերգությունը վերջանալուց հետո դիմում է քահանային, թե՝ տերս վախճանվել է, պետք է բարեկամներին, համքարներին հայտնեք և թաղման ծախսերի պատրաստությունները տեսնեք։

Քահանան հայտնում է վաճառականի բոլոր բարեկամներին և համքարներին, որ երեկոյան գան վաճառականի տունը՝ հոգեհանգստին ներկա լինելու։

Երեկոյան քահանան տիրացուի հետ գնում է վաճառականի տունը և ի՜նչ է տեսնում՝ վաճառականը պատշգամբում նստած թեյ է խմում։

— Օրհնյա՛լ տեր, էս ո՞ր խաչից էր, որ դուք մեզ մոտ եք եկել, չէ՞ որ դուք տարեկան երկու անգամ եք գալիս։

— Աստված օրհնեսցե, որդի՛, անցնում էի ձեր տան մոտով, ուզեցի ձեզ այցելել և ձեր առողջությունը հարցնել։

Վերջապես խոսում են դեսից-դենից և տեսնում են՝ բակի մեջը վեց հոգի եկան և, տեսնելով վաճառականին քահանայի հետ խոսելիս, ետ են դառնում դեպի փողոց, հինգ րոպեից հետո գալիս են տասներկու հոգի և, տեսնելով վաճառականին և քահանային, դարձյալ փողոց են գնում։ Տասը րոպեից հետո գալիս են տասնութ հոգի և կրկին ետ են դառնում։ Տասնհինգ րոպեից հետո գալիս են քսանչորս հոգի և դարձյալ ետ են դառնում։
Այս վաճառականը քիչ է մնում թե խելագարվի։

― Սա ի՞նչ բան է.― կանչում է ծառային, թե՝ գնա այն մարդկանցից մի քանիսին կանչիր։ Գալիս են հինգ-վեց հոգի։

― Ինչի՞ համար եք եկել և գնում։

― Մեզ ասացին, որ դուք մեռել եք, եկել ենք հոգոցի վրա։

Քահանան տեղը կանգնում է և ասում.

― Ես էլ հենց դրա համար եմ եկել։

Մյուս օրը վաճառականը գնում է թագավորի մոտ ու հայտնում գործի եղելությունը և ասում, որ իր գործակատարն ուզում էր իրան սաղ-սաղ թաղել, խնդրում է մի դատաստան։

Կանչում են գործակատարին։

Գալիս է գործակատարը։

Գործակատարը պատմում է գործի ամբողջ պատմությունը, թե ինչպես իր հայրը իրան աշակերտ է տվել վաճառականի մոտ և վարձատրության մասին թողել է վաճառականի խղճին։

Թագավորին պատմում է տղան, թե՝ քանի որ էս տերը խիղճ չունի, ինձ համար մեռածի հաշվում է, և ես դիմեցի այդ միջոցին։

Կանչում է թագավորը դահիճներին, թե՝ այս տղային տարեք կախեցեք։

Դահիճները տանում են կախելու։

Թագավորը հարցնում է վաճառականին, թե՝ էլ ուրիշ ասելու ոչինչ չունե՞ս։

― Ոչինչ չունեմ, թող տանեն կախելու, դա ուզում էր ինձ կենդանի թաղել,― ասում է վաճառականը։

Երկրորդ անգամ հարցնում է թագավորը վաճառականին, թե՝ էլ ուրիշ ասելու կամ գանգատ չունե՞ս։

― Ո՛չ, ոչինչ չունեմ ասելու, թող տանեն կախելու։

Երրորդ անգամ հարցնում է թագավորը և միևնույն պատասխանն է ստանում, թե՝ թող կախեն։

Թագավորը մարդ է ուղարկում դահիճների մոտ, թե՝ ե՛տ բերեք տղային, մի՛ք կախիլ։

Թագավորը հրամայում է դահիճներին, թե՝ վաճառականի՛ն տարեք կախելու։

Դահիճները տանում են վաճառականին կախելու։

Թագավորը հարցնում է տղային, թե՝ էլ ուրիշ ասելու կամ գանգատ չունե՞ս տիրոջդ վրա։

Տղան ձայն չի հանում։

Երկրորդ անգամ ասում է տղային, բայց դարձյալ պատասխան չկա։

Երրորդ անգամ հարցնում է տղային, թե՝ պատասխա՛ն տուր, խո էլ ոչինչ չունե՞ս ասելու։

Տղան լացակումած ասում է.

― Տե՛ր արքա, ես խղճում եմ նրա զավակներին, ես մտնում եմ նրանց դրության մեջ։ Նրա որդիքը պետք է լացեն, որ իրանց հորը կենդանի թաղում են։ Ես ոչ մի պահանջ չունեմ նրանից և հրաժարվում եմ մի որևէ վարձատրությունից։

Թագավորը կանչում է դահիճներին, թե՝ թողե՛ք վաճառականին, էլ մի՛ կախեք։

Թագավորը կանչել է տալիս քաղաքի հայտնի վաճառականներին և հայտնում, թե այս վաճառականը որքան որ կարողություն ունի՝ կիսեցեք և կեսը տվեք իր գործակատարին։

Այդպիսով, վաճառականի կարողության կեսը տալիս են իր գործակատարին և վերջ տալիս վաճառականի գանգատին։

Հարցեր և առաջադրանքներ՝

Բառարան՝

Սովդաքար — վաճառական
Համքար — արհեստակից
Հոգոց — հոգեհանգստյան արարողություն

Գրավոր աշխատանք

  1. Քեզ անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
  2. Թվարկի՛ր հերոսներին և բնութագրի՛ր նրանց  մեկ դիպուկ բառով:
  3. Փորձի՛ր ապացուցել, որ թագավորը՝

ա. խելացի ու հնարամիտ էր
բ.  արդարադատ էր
գ.  բարի էր:

4. Մեղադրի՛ր վաճառականին:
Արդարացրո՛ւ վաճառականին:

5. Մեղադրի՛ր գործակատարին :
Արդարացրո՛ւ գործակատարին:

Ապրիլի 2

ИСТОРИЯ ДЕНЕГ АРМЕНИИ

Деньги появились гораздо позже становления народного хозяйства: сначала древние племена использовали средства обмена (скот, рыбу, украшения меняли на хлеб, мясо, ткани), причем разные народы использовали различные средства для обмена. Например, в Мексике в качестве «денег» использовались какао-бобы, на островах Океании — жемчужины и ракушки, на Аляске и в Канаде — шкурки ценных зверей.

Такие товарно-обменные отношения были не слишком удобными и возникла необходимость в создании универсального обменного эквивалента. Так появились деньги. Сначала они были металлическими (при изготовлении в разных странах использовались такие материалы, как медь, серебро, бронза). Бумажные деньги появились лишь в 1910 году и с тех пор прочно вошли в нашу жизнь.

Возникновение денег

Первые металлические деньги, чеканные монеты, появились в VII веке до нашей эры. Они быстро распространились по всему миру, так как имели высокую стоимость при небольшом весе и объеме. Кроме того, их можно было удобно транспортировать, хранить, объединять, дробить.

С расширением товарно-производственных отношений возникла потребность в увеличении стоимости обменного эквивалента, и основными деньгами становятся серебро и золото. 910 год стал переломным моментом в истории развития денег — именно в это время в Китае появились бумажные деньги. Но если раньше их сущность заключалась просто в обязательствах выдать натуральные деньги (соответствующей ценности), то сегодня сами бумажные банкноты являются деньгами.

Своё название армянский драм ведёт от греческой драхмы. Военные походы Александра Македонского привели к тому, что в Армению стали проникать афинские, селевкидские, парфянские, римские, каппадокские и другие монеты. Самые древние монеты, обнаруженные в ходе археологических раскопок на территории Армении, датируются VI-V вв. до н.э.

Монета с изображением Арташеса I, (190-160 гг. до н.э.) из меди. Фото: Coin Week
Монета с изображением Тиграна I (123–96 гг. до н.э.). Фото: Coin Week

Первые собственно армянские монеты начали чеканить цари династии Ервандидов в Цопке со второй половины III века н.э. Можно сказать, что это самый ранний пример национальной валюты Армении. В эпоху Арташесидов (189 г. до н.э. – 1 г. н.э.) монеты стали чеканить во время правления царя Тиграна II Великого (95–55 гг. до н.э.). В этот период в ряде городов Великой Армении появилось большое количество серебряных и медных монет.

Армянские письмена стали отчеканивать на монетах только в конце XI века в царстве Ташир-Дзорагета при Кюрике II (младшая ветвь династии Баградитов — 885–1045 гг.). С возникновением нового Килийского армянского царства осуществляется выпуск серебряных армянских драмов, также имевших надписи на национальном языке. Новое название валюты в переводе с армянского буквально означает «деньги». Серебряные монеты назывались «драм», «такворин», а медные — «данг», «картез», «пог». Их производство в Килийской Армении осуществлялось до захвата государства египетскими мамлюками в 1375 году. После о чеканке собственных денег армянским правителям пришлось забыть на многие годы.

Монета с изображением Тиграна II Великого (95-56 гг. до н.э.). Фото: Coin Week
Монета с изображением Артавазда II (56-34 гг. до н.э.). Фото: Coin Week

С приходом на территорию Армении большевиков в 20-е годы ХХ века в оборот была введена другая валюта, получившая название «армянский рубль». Первые купюры были изготовлены в Лондоне, а автором их дизайна считается армянский художник Аршак Фетваджян. Изображение на купюрах зависело от номинала: на деньгах можно было увидеть орла, ангелов и даже драконов, а также армянские хачкары (крест-камни). Армянские нумизматы считают эти деньги первыми армянскими банкнотами.

Современные армянские деньги носят название «драм», однако после развала СССР, когда возникла необходимость ввести в оборот новую валюту, предлагались следующие варианты названия: «драм», «стак», «ибар» и «даекен», для производной — «манрадрам», «ар», «манр», «ими», «зуза», «плик», «лума». Большинством голосов в качестве основной и разменной денежных единиц были выбраны «драм» и «лума».

Монета с изображением Арташеса II (34-20 гг. до н.э.). Фото: Coin Week
Монета с изображением Тиграна VI (первое правление, 60-62 гг.). Фото: Coin Week

Однако историю армянского драма после 1993 года можно условно поделить на три этапа. Дизайн банкнот первого поколения разработали члены Союза художников Армении Грачья Асланян и Ащот Манукян. Они использовали изображения как современных, так и исторически значимых архитектурных памятников Армении. С эмиссией в оборот вошли банкноты номиналом 10, 25, 50, 100, 200 и 500 драмов.

В 1998 году Центральный банк произвёл замену бумажных денег серией новых, включавшую купюры достоинством от 500 до 20 тыс. драмов. В этот раз художественным оформлением валюты занималась английская фирма «Thomas de la Rue», поместившая на банкноты изображения выдающихся деятелей культуры, искусства и науки Армении.

В 2001 году в обращение вошла юбилейная банкнота 50 тыс. драмов, посвящённая 1700-летию со дня принятия Арменией христианства. А в 2009 году была выпущена купюра номиналом 100 тыс. драмов с изображением правителя Абгара V.

Пятьдесят армянских рублей. Фото: Википедия
Сто армянских рублей. Фото: Википедия

Первой и пока единственной регулярной биметаллической монетой оказались 500 драмов. Внешнее кольцо было выполнено из латуни, а внутренний круг — из медно-никелевого сплава.

В ознаменование 25-летия армянского драма Центральный банк Армении 22 ноября 2018 года ввёл в обращение гибридные (композитные) купюры третьего поколения достоинством 10 тыс., 20 тыс. и 50 тыс. драмов. Банкноты номиналом 1000, 2000 и 5000 драмов были выпущены 25 декабря того же года. ЦБ объявил для их печати международный тендер с участием лидирующих европейских типографий, победителем которого стала немецкая компания «Giescke & Devrient».

Купюра в 1000 драм второго поколения с изображением поэта Егише Чаренца. Фото: kurs.rukivnogi.com
Купюра в 5000 драм второго поколения с изображением писателя Ованеса Туманяна. Фото: kurs.rukivnogi.com
Купюра в 20000 драм второго поколения с изображением художника Мартироса Сарьяна. Фото: kurs.rukivnogi.com

Новые деньги разрабатывались с учётом специальных требований регулятора. Так, они обладают высокими защитными свойствами, стали более долговечными и прочными. На лицевой стороне изображены выдающиеся личности в истории Армении, на обороте — памятники архитектуры: на 50 драмах — композитор Арам Хачатурян и Театр оперы и балета в Ереване; на 100 — астрофизик Виктор Амбарцумян и Бюраканская обсерватория, а также телескоп; на 500 — архитектор Александр Таманян и здание Правительства; на 1000 — армянский поэт начала ХХ века и революционер Егише Чаренц на фоне горы Арарат и запряжённая в повозку лошадь на фоне старинного здания в Ереване; на 5 тыс. — писатель конца XIX — начала ХХ века Ованес Туманян и репродукция пейзажа Мартироса Сарьяна, художника-символиста ХХ века; на 10 тыс. — армянский писатель ХХ века Аветик Исаакян и вид на второй по величине город Армении Гюмри начала ХХ века; на 20 тыс. — Мартирос Сарьян и фрагмент его пейзажа «Армения»; на 50 тыс. — Эчмиадзинский кафедральный собор, главный храм Армянской апостольской церкви Святой Григорий и царь Трдат Великий, при котором армяне приняли христианскую веру, на фоне горы Арарат хачкар из монастыря Кечарис; на 100 тыс. — Абгар V, который, согласно легенде, переписывался с Иисусом, и апостол Фаддей, вручающий ему холст — нерукотворную икону. На аверсе монет — государственный герб и надпись по кругу: «Центральный Банк Республики Армения». На аверсе монет — государственный герб и надпись по кругу: «Центральный Банк Республики Армения». На реверсе указан номинал в национальном орнаменте.

На купюрах, которыми пользуются в Армении сегодня, изображены следующие портреты. Так, на банкноте достоинством в 1 тысячу драмов появился портрет поэта и литературоведа Паруйра Севака, на 2-тысячной — Тиграна Петросяна, на 5-тысячной — писатель и драматург ХХ века Уильяма Сарояна, на 10-тысячной — Комитаса, на 20-тысячной — Ивана Айвазовского, на 50-тысячной купюре — портрет Св. Григория Просветителя. Старые деньги, как отметили сотрудники Центрального банка, будут находиться в обороте до тех пор, пока они не износятся.

  1. Составить небольшое эссе о денежной единице любой страны по выбору.