Անտառում՝ զառիվայրին, ծովափին մոտ, կանգնած էր մի ծեր կաղնի: Նա ընդամենը երեք հարյուր վաթսունհինգ տարեկան էր: Ծառերի այդ տարիքը հավասար է մարդկային կյանքի օրերին: Մենք արթնանում ենք առավոտյան, քնում՝ գիշերը ու երազ տեսնում: Ծառերի մոտ այլ է. նա ստիպված է արթուն մնալ տարվա երեք եղանակներին եւ քնել միայն ձմեռնամուտին: Ձմեռը նրա հանգստի ժամանակն է: Իր գիշերը՝ երկա՜ր գարունից, ամառվանից ու աշունից հետո: Ամառային տաք օրերին, փոքրիկ Էֆեմերաները (այդպես են կոչվում մեկ օր ապրող թիթեռները) պտտվում էին կաղնու շուրջը, վայելում կյանքն ու երկար պարելուց հետո հանգստանում կաղնու լայն տերեւների վրա:

-Խե՜ղճ, փոքրիկ արարած: Ողջ կյանքդ բաղկացած է այս մեկ օրից: Ի՜նչ կարճ է: Պետք է, որ թախծես, – այսպես էր ասում ծեր կաղնին ամեն օր:

-Թախծե՞մ: Ինչպե՞ս, – թիթեռների հիմնական պատասխանն էր: – Իմ շուրջը ամեն ինչ այնքան գեղեցիկ է, այնքան լուսավոր ու ջերմ, որ ես միշտ երջանիկ եմ:
-Բայց ընդամենը մեկ օր, հետո ամեն ինչ վերջանում է:
-Վերջանո՞ւմ, – կրկնեց թիթեռը, – ինչպե՞ս է վերջանում: Դու նույնպե՞ս վերջանում ես:
-Ոչ: Ես գուցե ապրեմ քո կյանքի նման հազարավոր օրեր, ու դա այնքան երկար է, որ դու չես կարող հիշել:
-Ես չեմ հասկանում, դու ապրում ես հազարավոր օրեր, իսկ ես՝ հազարավոր պահեր, ու ես երջանիկ եմ լինում: Արդյոք ամբողջ գեղեցկությունը վերջանո՞ւմ է, երբ դու մեռնում ես:
-Ոչ, – պատասխանեց ծառը, – այն շա՜տ ավելի երկար է տեւում, հավերժության չափ երկար, չեմ կարող անգամ ասել՝ որքան երկար:
-Դե, ուրեմն, – ասաց թիթեռը, – մենք միեւնույն ժամանակը ունենք ապրելու համար, միայն թե մենք տարբեր կերպ ենք հաշվում:
Ու այդ փոքրիկ արարածը պարեց ու լողաց օդում, զվարճացավ՝ մետաքսե ու թավշյա թեւերը թափահարելով բուրավետ քամիների մեջ, որոնք վայրի վարդերի ու ծաղկած ծառերի բույրով էին լցված: Երկար ու գեղեցիկ օրն այնքան լի էր անուշահոտությամբ ու ուրախությամբ, որ թիթեռը հոգնեց սեփական երջանկությունից ու վայելքից: Նրա թեւերը այլեւս անկարող էին թափահարել, ու նա դանդաղորեն ու զգուշորեն իջավ ու նստեց կանաչ խոտի վրա, գլուխը թափահարեց ու քնեց: Նա մահացավ:
-Խե՜ղճ, փոքրի՜կ Էֆեմերա, – բացականչեց կաղնին, – ի՜նչ կարճ կյանք ունեցար:
Եւ այդպես ամռան յուրաքանչյուր օր կրկնվում էր միեւնույն պարը, տրվում էին միեւնույն հարցերը ու ստացվում միեւնույն պատասխանները: Միեւնույնը կրկնվում էր արդեն տասնամյակներ: Նրանցից յուրաքանչյուրը հավասարապես երջանիկ եւ ուրախ էր:

Կաղնին արթուն մնաց գարնանային առավոտներին, ամառային կեսօրներին ու աշնանային երեկոներին: Հանգստի ժամանակն էր մոտենում: Ձմեռ էր գալիս: Փոթորիկները սկսել էին իրենց երգը:
-Բարի գիշե՜ր, բարի գիշե՜ր…
Այստեղ ու այնտեղ սկսեցին տերեւներ ընկնել:
-Մենք քեզ համար օրորոցային կերգենք ու կօրորենք քեզ: Քնի՜ր, քնի՜ր: Մենք հաճույքով կերգենք քեզ համար: Մենք կօրորենք քո ճյուղերը ու նրանք կշառաչեն հաճույքից: Անու՜շ քուն, անու՜շ քուն, սա քո երեք հարյուր վաթսունհինգերորդ գիշերն է: Դու ամենաերիտասարդն ես աշխարհում: Անո՜ւշ քուն, ամպերը ձյուն կթափեն քո վրա ու կծածկեն քեզ՝ ջերմ ու ապահով: Անո՜ւշ քուն ու բարի երազնե՜ր:
Ու կանգուն կաղնին, տերեւներից մերկացած, հանգստի անցավ երկար ձմռան ընթացքում: Նա պետք է շատ երազներ ու կյանքում պատահած դեպքերը տեսներ, ինչպես մարդիկ են տեսնում: Այդ հսկա ծառը, նույնպես, մի ժամանակ փոքրիկ ճյուղ է եղել:
Ըստ մարդկանց կյանքի տեւողության՝ կաղնին արդեն ապրում էր իր չորրորդ դարը: Այն ամենամեծ ծառն էր անտառում: Նրա գագաթը ծածկում էր կողքի ծառերը ու երեւում էր անգամ ծովից: Նավաստիների համար այն ուղենիշ էր համարվում:
Եթե միայն իմանար, թե քանի մարդու աչք է հետեւում իրեն ամեն օր: Աղավնիները բույն էին կառուցել իր գագաթի ճյուղերի վրա, կկուները երգում էին ու իրենց ձայնը տարածում ողջ անտառով, իսկ աշնանը տերեւները կարմրում էին, թռչունների երամները հանգստանում ճյուղերի վրա, մինչ տաք երկրներ չվելը: Բայց արդեն ձմեռ էր, ծառը տերեւազուրկ էր ու տեսանելի էին նրա կորացած ճյուղերն ու բունը: Ագռավները հերթով գալիս-նստում էին նրանց վրա ու խոսում սկսվող դժվար ժամանակների մասին:
Հենց Սուրբ ծննդյան գիշերն էր, երբ կաղնին երազ տեսավ: Նա զգում էր՝ ինչպես է մոտենում տոնական ժամանակը ու երազում լսում էր եկեղեցիների զանգի ձայները ու ջերմություն զգում, ինչպես ամռան մի շոգ օր կզգար: Նրա հզոր գագաթը խոնարհվում էր կանաչ սաղարթի վրա, արեւի շողերը խաղում էին իր տերեւների ու ճյուղերի արանքում, իսկ օդը լի էր բույսերի ու ծաղիկների բույրով, գունավոր թիթեռները պարում էին իր շուրջը, ու ասես ամբողջ աշխարհը ստեղծվել է հենց նրանց համար: Ու այն ամենը, ինչ տեղի էր ունեցել կաղնու կյանքում, յուրաքանչյուր տարի, նա տեսնում էր իր երազում: Նա տեսնում էր հին ժամանակների ասպետներին, ազնվական կանանց՝ ձիերը հեծած իր կողքով անցնելիս, որսի սկիզբն ազդարարող շչակների հնչյուններն ու շների հաչոցը: Նա տեսավ թշնամու զինվորներին՝ գունավոր հագուստներով ու փայլուն զենքերով, աղեղներով ու վահաններով, ովքեր իրենց վրաններն էին տեղադրում ու հենց այդտեղից էլ հարձակվում: Հսկման խարույկները կրկին վառվեցին, տղամարդիկ սկսեցին երգել ու քնեցին իր հաստ բնի շուրջ: Նա տեսավ սիրահար զույգերի, ովքեր իրենց երջանկությունն էին գտնում իր հյուրընկալ ճյուղերի ու լուսնի լույսի տակ: Նրանք իրենց անուններն էին քանդակում իր կանաչ բնի վրա: Մի օր, երկար տարիներ առաջ, ուրախ զբոսաշրջիկները կիթառներ ու տավիղներ էին կախել իր կանաչ ճյուղերից: Հիմա, կարծես, կրկին կախված են, նա կրկին լսում է նրանց նվագի ձայնը: Աղավնիները երգում էին՝ կաղնու զգացողությունների մասին ու պատմում այն տարիների մասին, որ կաղնին դեռ պիտի ապրեր:
Ու, մի պահ, թվաց, թե ծառի յուրաքանչյուր ճյուղի ու արմատի մեջ նոր կյանք է սկսվում: Ծառը սկսեց ձգվել ու տարածվել: Որքան բարձրանում էր, նույնքան էլ հզորանում, լայնանում ու լիանում, չափերով մեծանում, ինքնաբավությունը ավելանում ու դրա հետ ավելանում էր նաեւ երջանկությունը, ջերմությունն ու պայծառությունը: Նրա գագաթային ճյուղերը արդեն ամպերից վեր էին անցել, իսկ թռչունների երամները հենց ճյուղերի տակով էին անցնում: Աստղերը նույնիսկ կեսօրին էին տեսանելի՝ վառ ու շողշողուն: Ի՜նչ երջանիկ պահեր էր ապրում ծեր կաղնին, ի՜նչ ուրախ ու անհոգ:
-Իսկ որտե՞ղ են կապույտ ծաղիկները, որ աճում են ջրի վրա, – հարցրեց կաղնին:
Նա ցանկանում էր, որ իր բոլոր սիրելիները իր կողքին լինեն:
-Մենք այստեղ ենք, մենք այստեղ ենք, – երգում էին նրանք:
-Իսկ որտե՞ղ է անուշաբույր ուրցը, որ ամռանն աճեց, եւ ջրաշուշանները, որոնք անցած ամռանը ծածկեցին երկիրը իրենց բույրով, եւ վայրի խնձորենիները՝ իրենց ծաղիկներով, եւ խիտ անտառը, որ ամեն տարի ավելի ու ավելի է հարստանում:
– Մենք այստեղ ենք, մենք այստեղ ենք, – երգեցին նրանք միաձայն: Նրանք կարծես նախապես էին հայտնվել կաղնու երազի մեջ:
– Սա շա՜տ գեղեցիկ է, չափազա՜նց գեղեցիկ իրական լինելու համար:- Նրանք բոլորն այստեղ են՝ մեծ ու փոքր: Կարո՞ղ է այսքան երջանկություն մեկ տեղում լինել:
– Երկնքում ու հավերժական կյանքում հնարավոր է,- կրկին միաձայն երգեցին բոլորը:
Ու ծեր կաղնին ավելի ու ավելի էր բարձրանում ու հանկարծ զգաց, թե ինչպես են արմատները պոկվում հողից:
-Այսպես ճիշտ է, այսպես շա՜տ լավ է, – ասաց ծառը, – այլեւս չկան ինձ պահող շղթաներ: Ես հիմա կարող եմ ավելի վեր բարձրանալ՝ դեպի լույսն ու փառքը: Ու բոլորը, ում ես սիրում եմ, ինձ հետ են գալիս: Բոլորը այստեղ են:
Այսպիսին էր ծեր կաղնու երազը: Ու մինչ նա երազում էր, հզոր փոթորիկը նրան տապալեց Սուրբ Ծննդյան օրը: Ու ծովն ալեկոծվեց: Կաղնու արմատները պոկվեցին հողից հենց այն պահին, երբ նա երազում տեսնում էր իր բարձրանալը: Նա ընկավ ու իր երեք հարյուր վաթսունհինգ տարիները ավարտվեցին, ինչպես Էֆեմերաների մեկ օրը:
Ափին մոտենալուն պես նավաստիները նկատեցին ընկած կաղնուն:
-Ծառը ընկել է… ծեր կաղնին, մեր նշանակետը այլեւս չկա: Փոթորիկն է եղել պատճառը: Ո՞վ կփոխարինի նրան: Ավա՜ղ, ոչ-ոք, – բացականչեցին նավաստիները:
Սա կաղնու մահախոսականն էր՝ կարճ, բայց իմաստալի:
Արեւը դուրս եկավ ու փոթորիկն անցավ: Բոլոր եկեղեցիների զանգերը սկսեցին ղողանջել ու սկսվեց Սուրբծննդյան պատարագը:
Հնչում էին շարականներն ու ջերմացնում մարդկանց հոգիները: Իսկ կաղնին ավելի՜ ու ավելի էր բարձրանում իր վերջին երազում:

Թարգմանությունը անգլերենից՝ Էդիթ Մարգարյանի

1. Ո՞ր կենդանին է հայտնի իր սև և սպիտակ գծերով:

Զեբրա

2. Քանի՞ գույն կա ծիածանի մեջ: 

Յոթ

3, Քանի՞ կողմ ունի եռանկյունը: 

երեք անյուն

4 Ո՞րն է Երկրի ամենամեծ օվկիանոսը: 

Խաղաղ

5. Ո՞րն է աշխարհի ամենաբարձր լեռը:

էվերեստ

6.Ո՞ր Դիսնեյի արքայադուստրն է կերել թունավորված խնձոր:

Սպիտակաձյունիկ

7 Ես սպիտակ եմ, երբ կեղտոտ եմ, և սև, երբ մաքուր եմ: Ինչ եմ ես? 

գրատախտակ

8. Անվանե՛ք այն դեղը, որը հաջողություն է բերում Հարի Փոթերին և Կիսարյուն Արքայազնին:

Ֆելիքս Ֆելիցիս

9. Ինչ է Հարրի Փոթերի ընտանի բուի անունը:

Հեդվիգ

10. Ո՞վ է ապրում «Պրիվետ դրայվ» համար 4-ում:

Հարիպոթեր

11. Ո՞ր ամիսն ունի 28 օր:

Բոլոր ամիսները

12. Ո՞րն է  ամենաարագավազ ջրային կենդանին: 

ջրային ծովախոզուկ

13. Ո՞րն է մարդու մարմնի ամենամեծ ոսկորը: 

ազդրոսկր

14. Ո՞րն է սննդի աղի քիմիական նշանը: 

15. Ի՞նչ են օգտագործում մեղուները մեղր պատրաստելու համար: 

16. Ի՞նչ գույն ունի ընձուղտի լեզուն: 

17. Ո՞րն է ցամաքային ամենաարագավազ կենդանին: 

18. Քանի՞ ատամ ունի չափահաս մարդը: 

19. Ո՞րն է ամենամեծ ցամաքային կենդանին: 

20. Որտե՞ղ է ապրում ամենաթունավոր սարդը: 

Ավստրալիայում

21. Քանի՞ ամիս կա դարում:

120 ամիս։

22. Քանի՞ կողմ է պարունակում Նոնագոնը:

9 կողմ

1.Նավակ, հատակ, նամակ, տնակ, լեզվակ, վիպակ, թռչնակ, տեսակ, կոտորակ, առվակ, բանակ, գետակ, օրինակ բառերից որո՞ւմ է ակ-ը նվազական-փաղաքշական իմաստ
արտահայտում։
2. Ակռա, ամուլ, հարս, կերոն, թաս, թույն, աշուն, թակ, ափսե, մարդ բառերը գլուխկոնծի տալով փոխվեցին, դարձան նոր բառեր, գրիր այդ բառերը
բացի մեկից:

առկա-առակ, լումա, սրահ, նորեկ, սաթ, նյութ, անուշ, կաթ փեսա, դրամ

3 Տարբեր կենդանիներ են հնարամտորեն թաքնվել (ձախից աջ)
բերված նախադասության մեջ: Գտիր դրանք:
Զանգակատուն տանող խորդուբորդ ճանապարհով երիտասարդները աղմուկաղաղակով, բայց ծուլորեն մոտեցան եզերազարդ աղբյուրին։

կատու, որդ, սարդ, մուկ, կով, ուլ, լոր, եզ:

1. Ո՞րն է ձեզ համար անգլերեն սովորելու համար ամենադժվարը։ Ինչպե՞ս եք դա հաղթահարում:

Ինձ համար անգլերենում ամենադժվարը նոր բառեր սովորելն է։ Ես դա հաղթահարում եմ նոր բառերը գրելով տետրում, հաճախ կրկնելով և ֆիլմեր դիտելով անգլերենով։ Երբեմն նաև փորձում եմ այդ բառերը օգտագործել նախադասություններում։

1. Նկարագրեք ձեր երկրի ավանդական ուտեստը: Որո՞նք են հիմնական բաղադրիչները:
2. տավարի ոտքեր ջուր Աղ սխտոր լավաշ կանաչի կամ մաղադանոս օղի կամ տնական սպիրտային խմիչք
3. Նկարագրեք ձեր երկրի ավանդական ուտեստը, որը դուք շատ եք սիրում, բայց օտարերկրացիների մեծ մասը չի կարող ուտել: որինակ հարիսա շատ համեղ և ոգտակար
4. Ձեզ դու՞ր է գալիս ճանաչել այլ մշակույթներ:
5. Ինչպե՞ս եք կարողանում լավ մարզավիճակ պահպանել և առողջ լինել:
6. Նախընտրում եք ապրել գյուղում, թե՞ ծովափին մոտ: Ինչո՞ւ։
7. Որո՞նք են ձեր նպատակները ապագայում։
8. Ի՞նչն է ձեզ ոգեշնչում։
9. Ի՞նչ կարծիքի եք սոցիալական ցանցերի մասին։ Դուք այն հաճախակի՞ եք օգտագործում։
10. Կիսվեք ձեր մանկության զվարճալի կամ հետաքրքիր պատմությունով:
11. Որո՞նք են ձեր երկրում հայտնի սպորտաձևերը կամ խաղերը:
12. Ո՞րն է տարվա ձեր սիրելի եղանակը։ Ինչու՞ եք սիրում այն։
13. Սիրու՞մ եք պատրաստել։ Ո՞րն է ձեր սիրած ուտեստը։

2-րդ օր

1. Ն, ՈՒ, Ձ, Ք, Տ տառերը, ավելանալով ճրագ, գողություն, առանց, ստել, ավար բառերի աջից կամ ձախից, կազմում են:

2. Գտիր հայկականառածների համապատասխան սկիզբն ու ավարտը:
1. Գայլի անունն է դուրս եկել,     ա. բնավորությունը չի փոխի:
2. Մուկը ծակը չի մտնում,             բ. ձին ուտի:
3. Օձն իր շապիկը կփոխի,           գ. բայց հեռուն է տեսնում:
4. Ուղտը մոտիկ է արածում,        դ. բայց աղվեսը աշխարհը քանդեց:
5. Եզն աշխատի,                               ե. ցախավելն էլ պոչից կապեցին:

3. Երախտամոռ, ծիրանագույն, խաղողօրհնեք, գյուղակ, թութակ, սոխակ, մոշահավ, տանձուտ, որսորդական բառերում թաքնված բառերը գտիր:

երախտ-ախ, անագ-իրան, ղող-օր, թութ-ութ, շահ-ահ,

4. Շարունակիր շարքը նույն օրինաչափությամբ` ավելացնելով ևս 5 բառ:
Առյուծ, ծուղակ, կարգ, գունդ, դրամ, մկրատ…..

Դարտ Վեյդեր (Aristolochia Salvadorensis)

Մի անգամ՝ Կենտրոնական Ամերիկայի խոնավ արևադարձային անտառներում, բուսաբանները պատահաբար հայտնաբերեցին մի շատ տարօրինակ բույս։ Նրա ծաղիկները ոչ թե գեղեցիկ ու մեղմ էին, այլ՝ սարսափեցնող։ Ծաղիկը, իր մուգ մանուշակագույն գույնով, արտասովոր կառուցվածքով և երկու սպիտակ կետերով, այնպես էր նայվում, կարծես Դարտ Վեյդերի դիմակն էր՝ ուղիղ «Աստղային պատերազմներից» դուրս եկած։ Այդ բույսը կոչվեց Aristolochia salvadorensis, բայց շուտով բոլորն սկսեցին նրան պարզապես անվանել՝ Դարտ Վեյդեր ծաղիկ։

Ինչպես գիտեք, Դարտ Վեյդերը կինոաշխարհի ամենահայտնի չարագործներից է՝ իր սև դիմակով, խորը ձայնով և ահարկու ներկայությամբ։ Այդ բույսի ծաղիկները կարծես ստեղծվել էին հատուկ նրան պատկերման համար։ Թեև դա զուտ պատահականություն է բնության մեջ, բայց նմանությունը այնքան արտահայտիչ էր, որ բուսաբանները չդիմացան՝ ծաղիկը չկոչելով այդպես։

Բույսը չունի որևէ ուղիղ կապ Դարտ Վեյդերի հետ՝ ոչ գենետիկորեն, ոչ պատմականորեն։ Բայց նրա արտաքինը հզոր հիշեցում է մեզ այն մասին, թե ինչպես բնությունն ինքնին կարող է վերարտադրել մշակույթը։

Այս ծաղիկը չի օգտագործում մեղուներ կամ թիթեռներ, այլ՝ թռուցիկ թռչող միջատներ։ Իսկ դա ապահովելու համար, ծաղիկը հատուկ հոտ է արձակում՝ փտած մսի նման։ Այդ հոտը գրավում է ճանճերին, որոնք թակարդում են ծաղկի ներսում, փոշոտում այն, և հետո՝ ազատ են արձակ

Aristolochia salvadorensis-ը հազվագյուտ բույս է։ Այն աճում է միայն որոշ տարածքներում՝ Էլ Սալվադորում և Գվատեմալայում։ Անտառահատման ու կլիմայական փոփոխությունների պատճառով այն համարվում է վտանգված տեսակի։

Ամենա տարորինակ կենդանին

համարոտ լորիս

Կապիկի այս տեսակը եզակի հանդիպողներից է: Այն առավել շատ հանդիպում է հարավ արևելյան Ասիայում: Ուտում է զանազան կենդանիների՝ թռչուններ, օձեր: Որոշ կենդանիներ շատ բարի ու լավ տեսք ունեն, սակայն իրականում կարող են չափազանց վտանգավոր լինել։ Նորություն չէ, որ բոլոր կենդաիների մոտ էլ որոշ չափով զարգացած է ինքնապաշտպանական ռեակցիան, սակայն երբեմն այն դրսևորվում է անտեղի։ Օրինակ՝ անգամ մի փոքր վտանգի դեպքում այդ կենդանիները կարող են միանգամից հարձակվել և խայթել։

Ահա 12 բարի տեսք ունեցող կենդանի, որոնք իրականում մահու չափ վտանգավոր են։

1. Առած-ասացվածքներում ո՞ր կենդանին է որպես ապացույց իր ագին ներկայացնում, և նրան նույնիսկ շատ փորձառու լինելն էլ ծուղակից չի փրկում։
Ա) արջ
Բ) աղվես
 Գ) գայլ
 Դ) նապաստակ
 Ե) փորսուղ
2. Պատասխանի տարբերակներից ո՞րը նոր շունչ կտա ավազ, երկ, պար, վազ, ստել բառերին: Ա) մ
 Բ) չ
 Գ) ն
 Դ) շ
 Ե) գ  
3. Երբ Անին ասաց, թե ինչ բառերի է հանդիպել իր սիրելի ոլորտն ուսումնասիրելիս, Վահեն հասկացավ, թե ինչն է նրա հետաքրքրության առարկան։ Ո՞րն է այդ ոլորտը, եթե Անիի նշած բառերն են՝ թիակ, հոդ, կոկորդ, ներբան, անրակ, սիրտ, սրունք։
 Ա) բժշկություն
 Բ) նավագնացություն
Գ) կոշկակարություն
 Դ) երկրաչափություն
Ե) դերձակություն
 4. Բերված առարկաներից ո՞րը կմիանա —ուկ ածանցին ու նոր բառ կկազմի։
 Ա) շերեփ Բ) գդալ Գ) դանակ Դ) պատառաքաղ Ե) գրտնակ
 5. Ըստ ժողովրդական ասացվածքի՝ գյուղն ի՞նչը կկոտրի, եթե կանգնի։
Ա) ոտք
 Բ) գլուխ
Գ)գերան
Դ) փայտ
6.  Բառաշարքում ո՞րն է ավելորդ․
 Ա) համեղ
 Բ) ուժեղ
Գ) ասեղ
 Դ) զորեղ

7. Ի՞նչ բառ է թաքնված  երկու գծիկի տեղում,  գտիր այն։
 Ճուտ — կուտ — կում — — — համ – հավ
 Ա) կուժ
Բ) ծամ
Գ) ժամ
Դ) հում
8)Բառաշարքում ո՞րն է ավելորդ և ինչու է ավելորդ համարվում:
մսագործ,
ձեռագործ,
պանրագործ,
 գորգագործ

9.Եթե հականիշ  բառերից զույգեր կազմես, ապա մի բառ կավելանա։ Ո՞րն է այդ բառը, գտիր և ընդգծիր:
  Թեթև, երկար, վերև, ձախ, կա.րճ, ցածր, աջ, ծանր, ներքև:
10. Պատասխանի տարբերակներից ո՞րն ունի և՛ ձեռքի մաս, և՛ շախմատային հաղթանակ, և՛ խաղողի վազի ոստ նշանակությունները։
Ա) ճկույթ
 Բ)բազուկ
Գ)հարված
Դ) մատ